پایان نامه های دانشجویی و نیاز جامعه

به گزارش ایرنا، اگرچه رسالت اصلی دانشگاه توسعه و تولید علم است اما همواره از این نهاد عظیم تعلیم و تربیت مورد انتظار است كه متناسب با نیازهای روز جامعه نقش آفرین باشد.
اینكه چقدر پژوهش های دانشگاهی و پایان نامه های دانشجویی كاربردی و برای رفع نیازهای كشور است را باید در خیلی از علل و عوامل جستجو و بررسی كرد.
از این رو میزگرد «پایان‌ نامه‌های دانشجویی و نسبت آن با نیازهای جامعه» با حضور محسن آیتی معاون آموزشی و تحصیلات تكمیلی دانشگاه بیرجند، احسان افتخاری مدیر حوزه ریاست، روابط عمومی و امور بین الملل دانشگاه صنعتی بیرجند، سامان فرزین عضو هیات علمی گروه باستان شناسی و مدیر روابط عمومی دانشگاه بیرجند و علی فوادالدینی دانشجوی مقطع دكتری رشته مكانیك دانشگاه بیرجند و عضو بنیاد ملی نخبگان خراسان جنوبی در ایرنا مركز خراسان جنوبی برگزار شد.

** نبود ارتباط بین دانشگاه و جامعه مشكل ملی است
معاون آموزشی و تحصیلات تكمیلی دانشگاه بیرجند گفت: نبود ارتباط دانشگاه با جامعه یك مشكل ملی است كه به اهتمام ملی نیاز دارد یعنی برای رفع این معضل، دانشگاه، وزارت آموزش و پرورش و همه دستگاه های اجرایی، حاكمیتی و رسانه ها با همكاری یكدیگر باید این مشكل را رفع كنند.
محسن آیتی افزود: این كار نیازمند عزم ملی است و اگر باور اجتماعی این باشد كه دانشگاه نمی تواند، درست نیست چون اگر به این باور برسیم كه می توانیم در مسیر توسعه حركت كنیم قطعا به این هدف می رسیم.
وی اظهار داشت: اگر تصور شود كه اعتبار مدارك دانشگاهی در خطر است همین یك فرصت است چون فردی كه از دانشگاه بیرون می آید باید خود را به جامعه اثبات كند.
معاون آموزشی و تحصیلات تكمیلی دانشگاه بیرجند بیان كرد: دستگاه های اجرایی هم باید به اجرای تعهدات خود در خصوص دانشگاه مقید باشند چون سه درصد بودجه پژوهشی دستگاه های اجرایی به دانشگاه تخصیص نیافته در صورتی كه تكلیف بودجه ای به دستگاه ها بوده است.
آیتی گفت: اگر بودجه یادشده به دانشگاه می رسید هم دانشگاه قوی شده بود و هم مشكلات جامعه رفع می شد اما بعضی مدیران برای این موضوع اهمیت قائل نشدند و یك گام عقب ماندیم.
وی یادآور شد: در حال حاضر در دانشگاه بیرجند بازنگری های جدی در خصوص رشته های دانشگاهی داریم و قرار است توسعه آموزش عالی به مناطق واگذار شود و بروكراسی متمركز و آهسته وزارتی پاسخگوی ما نیست، اگر گسترش آموزش عالی به مناطق واگذار شود وضعیت ما مطلوب می شود.
عضو هیات علمی گروه علوم تربیتی دانشگاه بیرجند بیان كرد: اگر دولت بخواهد خراسان جنوبی توسعه پیدا كند باید به بخش های آموزش عالی و تولید، یارانه بدهد.
آیتی گفت: همه بخش هایی كه در آن انتظار توسعه در خراسان جنوبی داریم نیازمند یارانه و كمك دولت است تا به قوت لازم برسد، اگر مرز این منطقه برای دولت مهم است باید سرمایه گذاری كند تا بنیان های توسعه استان شكل بگیرد.
وی یادآور شد: نظام آموزش عالی ایران آسیب هایی داشته كه یكی از آنها گسترش بی رویه كمی آموزش عالی است اما باید توجه كرد كه چه میزان از این آسیب مربوط به تصمیم گیرندگان آموزش عالی بوده اند.

** رساله های دكتری، امكان رفع مشكل جامعه را دارند
معاون آموزشی و تحصیلات تكمیلی دانشگاه بیرجند گفت: آنچه از پایان نامه های دانشجویی انتظار داریم كه در رفع مشكل جامعه كمك كند بیشتر پایان نامه های دانشجویی در مقطع دكترا است كه به آن رساله می گوییم اما از آنچه به عنوان پروژه های دانشجویی در مقطع كارشناسی انجام می شود انتظار زیادی نیست چون بیشتر به عنوان تحقیق مطرح می شود.
وی افزود: دقت نظری در توقع از پایان نامه های دانشجویی باید باشد چون تحقیق علمی در همه كتاب ها به تحقیقات بنیادی و كاربردی تقسیم بندی می شود و در علوم پایه با تحقیقات بنیادی سروكار داریم و در وهله نخست نمی توان كاربرد آن را مشخص كرد اما همه تحقیقات دانشگاهی كاربرد خود را دارد و در جایی توسط دیگران استفاده می شود و از این نگاه، درصد بالایی از تحقیقات دانشگاهی قابلیت كاربرد در عرصه های مختلف جامعه را در نهایت دارند.
آیتی اظهار داشت: اینكه از دانشگاه توقع داشته باشیم كه درصد بیشتری از كارهای بنیادی را به تحقیقات بنیادی تبدیل كند ممكن است در مقطع زمانی كوتاهی مورد نیاز باشد اما اگر بخواهیم به بنیان های علمی جامعه نگاه كنیم نباید اتفاق های گذرا را به دانشگاه تحمیل كنیم چون رسالت اصلی دانشگاه توسعه علم است و در توسعه علم باید بتواند نقش آفرینی كند.
عضو هیات علمی گروه علوم تربیتی دانشگاه بیرجند گفت: معتقدیم بخش عمده پایان نامه های دانشجویی كاربردی است و قابلیت استفاده در بخش های مختلف اجتماع را دارد كه نیاز طرف مقابل در این خصوص تعیین كننده است.

** طرح پیوند در دستور كار است
وی اظهار داشت: وزارت علوم، تحقیقات و فناوری طرحی را برای كاربردی كردن پایان نامه های دانشجویی در دستور كار دارد كه هدف از طرح پیوند ایجاد ارتباط بین پایان نامه های دانشجویی با نیازهای جامعه است و این موضوع حتی در رده بندی دانشگاه ها هم قرار است اثر گذار شود یعنی دانشگاه هایی در رتبه های بالا قرار می گیرد كه بتواند پایان نامه های بیشتری را با جامعه مرتبط كنند.
معاون آموزشی و تحصیلات تكمیلی دانشگاه بیرجند گفت: وظیفه دانشگاه موج آفرینی است و باید در بدنه دانشجویی و بین همكاران موج ایجاد شود و بگوییم دیگر دهه شصت گذشته كه همه پشت در دانشگاه صف كشیده باشند، باید با رویكرد جدید به دانشگاه نگاه كرد و امروز این موج در دانشگاه های كشور ایجاد شده است.
آیتی گفت: تعداد زیادی از همكاران دانشگاهی در دانشگاه بیرجند اعضای هیات علمی جوانی هستند كه نگاهشان به مسائل از نظر نیاز، انرژی و خواست آنها برای توسعه متفاوت با قبل است.
وی افزود: معتقدیم بزرگترین مشكل توسعه در خراسان جنوبی فرهنگ توسعه است چون مردم این منطقه مطالبه گر نیستند و معمولا آرزوی مردم در منطقه استخدام در دستگاه های دولتی است و این یك قناعت صدمه زننده منفی است در صورتی كه در دیگر استان های كشور افراد به دنبال مشاغلی برای كسب ثروت و درآمد هستند.
معاون آموزشی و تحصیلات تكمیلی دانشگاه بیرجند اظهار داشت: بسیاری از نظام های آموزشی دنیا تصویب پایان نامه های آموزشی را مشروط به داشتن مشتری در بخش های صنعت، بازار كار و ... می كنند اما در دیدگاه ما در ایران به دلیل توسعه عدالت آموزشی بحث آموزش رایگان تا سطح دكترا پیش بینی شده است.
وی افزود: ارتباط بین دانشگاه و سیستم اجرایی می تواند بهبود یابد و الان آسیب هایی در این حوزه وجود دارد كه باید رفع شود در خراسان جنوبی نیاز به شورای آموزش عالی به عنوان شورای كلان داریم كه آنجا در خصوص توسعه رشته ای دانشجویی و ارتباط دانشگاه با جامعه تصمیم گیری شود.
عضو هیات علمی دانشگاه بیرجند بیان كرد: در دانشگاه ها فضا در سال های اخیر به شكل محسوسی تغییر یافته و دانشگاه ها پیگیر این موضوع هستند كه لازم است ارتباط خود با جامعه را توسعه دهند.

** نقش پایان نامه ها در رفع مشكلات به باور عمومی برسد
آیتی گفت: نقش دانشگاه و پایان نامه های دانشگاهی در رفع مشكل كشور باید به باور عمومی برسد و این وظیفه ملی همه آحاد جامعه و دستگاه های دولتی و حاكمیتی است.
وی افزود: هرچه كار دانشگاه در بحث علمی دقیق تر باشد جایگاه آن در جامعه تقویت می شود كه در زمینه جذب باید اعضای هیات علمی جذب شوند كه شخصیت های علمی و آكادمیك باشند كه حاضر به انجام كار خطا نباشند و تلاش ما در دانشگاه بیرجند همین است.
معاون آموزشی و تحصیلات تكمیلی دانشگاه بیرجند بیان كرد: دانشجویان باید باور كنند كه راه ساختن جامعه از راه توسعه علمی است و غیر از این ممكن نیست، در همه تئوری های توسعه فاكتور نخست نیروی انسانی است و مكان پرورش نیروی انسانی دانشگاه است.
معاون آموزشی و تحصیلات تكمیلی دانشگاه بیرجند بیان كرد: در دو دهه گذشته گسترش بی رویه دانشگاه ها را به لحاظ كمی داشتیم و 2 هزار و 800 واحد آموزش عالی در كشور داریم كه این تعداد قابل مقایسه با تعداد مراكز آموزش عالی كشور چین با بیش از یك میلیارد نفر جمعیت است.
آیتی افزود: این اشتباهی بود كه در حوزه كلان كشوری رخ داد و امروز هم نظام آموزش عالی در حال بازیابی خود است و به سمت كیفیت گرایی می رود، در خصوص تقلب، پایان نامه و پروپزال ها باید در «سامانه همانندجو» ثبت شود كه اگر جملات تكراری داشته باشد بلافاصله رد می شود و این گام بزرگی است كه در سال جاری انجام شد.
وی یادآور شد: در سال های اخیر گسترش آموزش عالی محدود شده و در هیچ رشته ای نیاز به توسعه آموزش عالی نداریم و اولویت آموزش عالی كیفی گرایی است.
عضو هیات علمی دانشگاه بیرجند بیان كرد: تحریم ها بهترین فرصت برای اثبات جایگاه دانشگاه است و دانشگاه ها می توانند با نقش آفرینی، تولید و عرضه خود را به جامعه و افكار عمومی اثبات كنند.

** دستگاه های متولی ارتباط با دانشگاه را تسهیل كنند
رئیس حوزه ریاست، روابط عمومی و بین الملل دانشگاه صنعتی بیرجند هم گفت: از دانشگاه باید انتظار داشته باشیم كه به سمت صنعت برود اما در مقابل دستگاه های متولی صنعت هم باید ارتباط خود با دانشگاه را تسهیل كنند.
احسان افتخاری افزود: در دانشگاه های خارجی هم پایان نامه هایی وجود دارد كه خیلی كاربردی نیست و نباید اینگونه تلقی شود كه همه پایان نامه های دانشگاه های خارجی كاربردی و اثرگذار است.
وی اظهار داشت: ماهیت علم و صنعت دو مقوله جدا از یكدیگر است، نتایج تحقیقات ما و دانشگاه خارجی هر دو منتشر می شود و بسیاری از نیازهایی كه در صنعت وجود دارد نیازمند كار پژوهشی نیست و نمی توان در قالب پایان نامه دانشجو در مقطع دكتری قرار گیرد چون از پایان نامه دكتری جنبه نظری مورد انتظار است و با یك كار فنی همخوانی ندارد.
عضو هیات علمی گروه مهندسی مكانیك دانشگاه صنعتی بیرجند بیان كرد: هرچند به نحوه تعریف و اجرای پایان نامه های دانشگاهی انتقاداتی وجود دارد و در این موضوع شكی نیست، باید چارچوبی بین صنعت و دانشگاه ایجاد شود تا پایان نامه ها بیشتر كاربردی شود.
وی گفت: توسعه آموزشی در كشور در سال های قبل توسعه منطقی نبوده، در بیرجند كه شهر صنعتی نیست 2 دانشگاه صنعتی و دانشكده فنی و مهندسی دارد كه به گونه ای موازی كاری است و امروز بعد از تاسیس دانشگاه صنعتی به دنبال ماموریت یابی آن هستیم كه تفاوت آن با دانشكده فنی و مهندسی دانشگاه بیرجند چیست.
وی افزود: نهادهای تصمیم گیرنده در سطح كلان وجود ندارد و در حوزه آموزش عالی تصمیماتی گرفته می شود كه موجب نتیجه دهی مطلوب نمی شود، در این اتاق فكرها باید نخبگان علمی و اجرایی كشور حضور داشته باشند.
رئیس حوزه ریاست، روابط عمومی و بین الملل دانشگاه صنعتی بیرجند گفت: كاركردهای دانشگاه و صنعت ممكن است متفاوت باشند، رئیس یك مجموعه صنعتی ممكن است بر این باور باشد كه كارشناس او از یك استاد دانشگاه در همان رشته بیشتر متوجه است در صورتی كه انتظارات از این 2 فرد متفاوت است.
افتخاری افزود: از یك استاد فنی و مهندسی نباید انتظار داشت كه اطلاعات یك كارشناس در خصوص یك دستگاه مكانیكی را داشته باشد و دانشجویان ما اعتماد به نفس لازم را هنوز ندارند.
وی تصریح كرد: یكی از مشكلات سیستم آموزشی ما این است كه ارتباطش با سیستم آموزشی دنیا ضعیف است و نمی توانیم از دانشگاه های قوی به درستی الگو بگیریم و انتقال تجربیات به موقع رخ نمی دهد.

** توجه در یك دهه گذشته بر كمیت دانشجویی بود
عضو هیات علمی گروه باستان شناسی دانشگاه بیرجند هم گفت: در خصوص كیفیت آموزش عالی در كشور و مقوله پایان نامه ها در یك دهه گذشته به دلیل اینكه توجه بیشتر بر كمیت دانشجویی تا بحث كیفیت دانشجویی بود باید قبول كنیم كه آموزش عالی نتوانست به جایگاه واقعی خود برسد و آن هم به دلیل شرایط كشور بوده و دانشگاه ها در این خصوص خیلی مقصر نیستند.
سامان فرزین افزود: تصمیم گیری ها در سطح كلان كشور انجام می شود و دانشگاه چون مجری تصمیمات كلان هستند باید آن را اجرا می كردند اما از چهار سال قبل از این كار جلوگیری شد و رهبر معظم انقلاب سال قبل فرمودند همه نباید به دنبال دكتر شدن باشند و باید به سمت صنعت و جامعه حركت كنند و همه آمال و آرزوها در دانشگاه نیست و بخش عظیم آن در جامعه است.

** ماموریت گرا نیستیم
مدیر روابط عمومی دانشگاه بیرجند افزود: ما در كشور ماموریت گرا نیستیم، به عنوان مثال وقتی در كشوری كه از اقلیم های گوناگون برخوردار است و هر اقلیم ظرفیت ویژه خود را دارد، باید تصمیم گیری كلان به این سمت برود كه به عنوان مثال از دانشگاه بیرجند خواسته شود در محصولات استراتژیك خراسان جنوبی مثل عناب، زرشك و زعفران تحقیق كرده و صاحب نظر باشد.
فرزین گفت: دانشگاه باید در رابطه با همه مسائلی كه در این حوزه وجود دارد مسئولیت بپذیرد و دیگر استان ها هم باید با توجه به ظرفیت های موجود در آن استان ها از طرف حاكمیت و دولت ماموریت گرفته و فعالیت كنند.
وی اظهار داشت: در نگاه عامیانه این موضوع تقویت شده كه علوم انسانی در كشور موجب تولید ثروت نمی شود و در سال های اخیر به دلیل تحریم هایی كه وجود داشته این ایده پررنگ شده كه باید از دانشگاه كسب ثروت و پول كرد و به همین دلیل از علوم انسانی غفلت شده است.
وی گفت: جایگاه دانشگاه وقتی بیشتر برای جامعه تثبیت می شود كه فرد در خانه خود لمس كند كه دانشگاه در زندگی او تاثیرگذار است و یك استاد رشته علوم انسانی برای اثبات این اثرگذاری باید با ارائه راهكارهایی به حاكمیت در جامعه اثرگذار شود.
عضو هیات علمی دانشگاه بیرجند بیان كرد: فرد دانشگاهی باید خود را به بدنه جامعه نزدیك تر كند، یكی از مشكلاتی كه در خراسان جنوبی داریم در بعضی رشته ها مثل رشته های علوم پایه با كمبود دانشجو مواجه هستیم كه باید استادانی از همین گروه ها به مقاطع دبیرستان وارد مدارس شوند.

** پایان نامه ها با توجه به شرایط منطقه ای سنجیده شود
فرزین گفت: مردم از استاد دانشگاه انتظار دارند كه وارد جامعه شود و اگر در دانشگاه مركز مشاوره دارد این مركز در بعضی نقاط شهر به شكل استند ها و دكه های مخصوص به مردم خدمات مشاوره ای ارائه كند.
عضو هیات علمی دانشگاه بیرجند بیان كرد: پایان نامه های دانشگاهی باید با توجه به شرایط منطقه ای سنجیده شود، هر استان یا منطقه ای باید برای دانشگاه های زیرمجموعه خود اولویت تعریف كرده تا در نهایت خروجی این مراكز علمی قابل استفاده برای جامعه باشد.
فرزین اضافه كرد: دستگاه های اجرایی باید اولویت های پژوهشی خود را به طور متناوب به دانشگاه اعلام كنند خروجی كارها برای جامعه مفید تر خواهد بود.

** علم پاسخ به مساله است
دانشجوی مقطع دكترا رشته مكانیك دانشگاه بیرجند هم گفت: علم در غرب پاسخ به مساله بوده اما در ایران به این شكل به علم نگاه نشده، چون یكسری چالش ها در غرب بود كه علم برای رفع آن بكارگیری شد اما در ایران ماموریت دانشگاه ها متفاوت بود و جامعه و دغدغه های كشور در دهه های مختلف متفاوت بوده است.
علی فوادالدینی گفت: نسل گذشته به ذات علم در همه رشته ها اهمیت می داد اما نسل امروز به علمی اهمیت می دهد كه قابل كاربرد باشد و بیشتر تكنولوژی برای آنها مهم است.

** نگاه دانشجوی مقطع دكتری باید بین المللی باشد
وی اظهار داشت: نگاه یك دانشجوی دكتری باید بیشتر بین المللی باشد و پایان نامه ای هم كه برای خود در نظر می گیرد با این نگاه است و به همین دلیل شاید موضوع پایان نامه من برای 30 سال آینده ایران هم مفید نباشد اما برای پنج سال آینده كشورهای توسعه یافته مفید باشد.
عضو بنیاد ملی نخبگان خراسان جنوبی گفت: ممكن است كارخانه كویرتایر بیرجند به یك مهندس مجرب با اطلاعات خوب نیاز داشته باشد اما استاد دانشگاه معمولا درگیر این نوع پایان نامه هایی نمی شود چون می خواهد یك فرد علمی در رتبه بین المللی باشد و به موضوع قدیمی تكنولوژی كه ممكن است مورد نیاز تولید استان و یا كشور باشد نمی پردازد.
فوادالدینی یادآور شد: امروز دانشجوی تحصیلات تكمیلی به آینده علمی خود نگاه می كند و به همین دلیل به دنبال علمی می رود كه وجهه بین المللی پیدا كند، نباید روی پایان نامه های مقطع دكترا برای رفع مشكلات استانی انگشت گذاشته شود چون ما به مشاركت علمی بین المللی نیاز داریم در علوم مهندسی اگر مدت كوتاهی از مشاركت علمی بین المللی حذف شویم موجب پایین آمدن مشاركت علمی كشور در جهان می شود.
وی ادامه داد: از پایان نامه های ارشد بیشتر می توان انتظار رفع مشكلات استانی و كشوری را داشت،چون در این مقطع از كسی انتظار نیست كه در سطح بین المللی كار انجام دهد و در این مقطع باید به دنبال پایان نامه های كاربردی باشیم و حتی دانشجویان كارشناسی هم می توانند بسیاری از مشكل صنعت خراسان جنوبی را رفع كنند.
این دانشجوی مقطع دكتری رشته مكانیك دانشگاه بیرجند گفت: نباید به بهانه رفع مشكلات جایگاه دانشگاه را مخدوش كنیم، ممكن است امروز به دلایل اقتصادی و ... در وضعیتی هستیم كه عملكرد دانشگاه خوب لمس نشود اما نقش آن به قدری مهم است كه باید جایگاه آن را حفظ كنیم تا از ماموریت های خود عقب نماند.
فوادالدینی افزود: بخشی از حیات اقتصادی خراسان جنوبی به دانشگاه بیرجند وابسته است چون چند هزار دانشجو در این مجموعه مشغول به تحصیل هستند و دستگاه های مربوطه باید با دانشگاه بیرجند برای ارائه خدمات مطلوب به دانشجویان همكاری بیشتری داشته باشند.
7559 * 6054