نخستین همایش ملی "تمدن اسلامی و همزیستی اجتماعی از آغاز تا قرن دوازدهم قمری" برگزار شد

به گزارش روابط عمومی و اطلاع‌رسانی دانشگاه بیرجند، در آیین افتتاحیه همایش ملی «تمدن اسلامی و همزیستی اجتماعی از آغاز تا قرن دوازدهم قمری»، دکتر مرضیه ثاقب‌جو، معاون پژوهش، فناوری و نوآوری دانشگاه بیرجند، ضمن خیرمقدم به شرکت‌کنندگان، بر نقش کلیدی همایش‌های تخصصی در ارتقای جایگاه علمی دانشگاه‌ها تأکید کرد.

 اعتماد جامعه علمی به دانشگاه بیرجند

 معاون پژوهش، فناوری و نوآوری دانشگاه، حضور و استقبال پژوهشگران از ۲۱ دانشگاه کشور و ارسال ۷۰ مقاله به دبیرخانه همایش را نشانه‌ای از اعتماد جامعه علمی کشور به دانشگاه بیرجند دانست.

وی افزود: «برگزاری همایش‌های علمی فرصتی ارزشمند برای معرفی ظرفیت‌ها و توانمندی‌های علمی دانشگاه‌ها و گسترش همکاری‌های بین‌دانشگاهی است. امیدواریم این رویدادها به مراودات علمی و شکل‌گیری پروژه‌های مشترک پژوهشی منجر شود.»

دکتر ثاقب‌جو با قدردانی از تلاش‌های دانشکده ادبیات و علوم انسانی، از برگزاری دو همایش علمی در این دانشکده طی دو هفته اخیر خبر داد و گفت: این موضوع نشان‌دهنده ظرفیت بالای این مجموعه است.

 همزیستی در اندیشه تمدنی اسلام

دکتر بهرامیان، دبیر اجرایی همایش، با تشریح اهداف و محورهای برنامه، بر اهمیت مفهوم همزیستی در اندیشه اسلامی تأکید کرد. وی با اشاره به جایگاه همزیستی در فرهنگ اسلامی، گفت: «همزیستی به معنای عقب‌نشینی از حق نیست، بلکه تعامل در چارچوب حقوق مشروع است. انسان در کنار دیگری معنا پیدا می‌کند و دعوت به همزیستی، دعوت به گفت‌وگو و تعمیق روابط انسانی است.»

وی اصول همزیستی را شامل احترام به کرامت انسان‌ها، صداقت، اخلاق نیکو، محبت، اعتدال و عبور از هویت قومی به هویت انسانی دانست و با اشاره به شکوفایی تمدن اسلامی در قرون سوم تا پنجم هجری، این دوره را نمونه‌ای از همزیستی موفق و رشد علمی دانست.

دکتر بهرامیان همچنین با اعلام حضور پژوهشگرانی از 21 دانشگاه کشور در این رویداد علمی،  از ارسال ۷۰ مقاله به دبیرخانه همایش خبر داد که پس از داوری، ۶۵ مقاله پذیرفته شد.
 

نقش پیامبران در تمدن‌سازی

در ادامه همایش، دکتر هرندی با تمرکز بر مفهوم تمدن و نقش پیامبران الهی، به‌ویژه پیامبر اسلام(ص)، در شکل‌گیری تمدن بشری پرداخت. وی تمدن را نظمی اجتماعی دانست که بستر خلاقیت فرهنگی را فراهم می‌کند و افزود: «تمدن اسلامی حاصل پایبندی به تعالیم الهی و اخلاقی پیامبران است، نه نتیجه تمدن‌سازی مستقیم آنان.»

وی با اشاره به سیره پیامبر اسلام(ص) و امام علی(ع)، بر اهمیت مدارا، پرهیز از خشونت و احترام به میراث تمدنی دیگران تأکید کرد و گفت: «در بسیاری از مناطق جهان اسلام، آثار تمدنی پیشین حفظ و به مراکز علمی تبدیل شدند.»
وی در ادامه تأکید کرد :پیامبران هیچ‌گاه رسالت خود را «تمدن‌سازی مستقیم» معرفی نکرده‌اند، بلکه تعالیم آنان و پایبندی پیروان به آموزه‌های الهی، زمینه شکل‌گیری تمدن‌های بزرگ از جمله تمدن اسلامی را فراهم کرده است.
او با اشاره به نقش پیامبر اسلام(ص) گفت: یکی از اهداف بعثت پیامبر اکرم(ص) دعوت به اخلاق، مدارا و پرهیز از خشونت بود و همین رویکرد سبب شد مسلمانان در مواجهه با تمدن‌های پیشین، نه‌تنها به تخریب میراث فرهنگی نپردازند بلکه از آن‌ها بهره‌برداری کرده و در راستای اهداف تمدنی جدید استفاده کنند.

دکتر هرندی نمونه‌هایی تاریخی از مسالمت و احترام مسلمانان به آثار تمدنی گذشته ارائه کرد و خاطرنشان ساخت: در بسیاری از مناطق جهان اسلام از جمله ایران و مصر، بناها و یادگارهای تمدنی پیشین حفظ شد و حتی به مراکز علمی و عبادی تبدیل گردید.
وی همچنین به سیره پیامبر اکرم(ص) و امام علی(ع) در تعامل با مخالفان اشاره کرد و افزود: تعالیم اسلامی بر همزیستی و پرهیز از نفرت‌پراکنی تأکید دارد. پیامبر اسلام حتی برای دشمنان سرسخت خود طلب هدایت می‌کرد و امام علی(ع) نیز مسلمانان را از دشنام دادن به مخالفان منع کرده و آنان را به دعا برای هدایت همگان توصیه می‌کرد.
ایشان در پایان تأکید کرد: سیره پیامبر اسلام نشان می‌دهد که در جامعه اسلامی حتی کسانی که روزی در صف دشمنان بوده‌اند، پس از پذیرش حقیقت و پایبندی به ارزش‌ها می‌توانند در مسیر تمدن‌سازی مشارکت داشته باشند.


 موانع همگرایی در امت اسلامی

دکتر عبدالصمد مرتضوی، استاد دانشگاه و پژوهشگر حوزه تقریب مذاهب، در سخنرانی خود به بررسی عوامل واگرایی در امت اسلامی پرداخت. وی تعصب، انحصارطلبی، بخل و پذیرش بی‌تحقیق نقل‌های تاریخی را از مهم‌ترین موانع وحدت دانست و گفت: «اسلام از آغاز با وابستگی‌های قبیله‌ای و فخر فروشی قومی مقابله کرده است.»

او با اشاره به سوءاستفاده قدرت‌های مستکبر از اختلافات داخلی مسلمانان، بر ضرورت نقد علمی، آزاداندیشی و اجتناب از جزم‌اندیشی تأکید کرد و نقش دانشگاه‌ها و نخبگان را در ترویج فرهنگ گفت‌وگو و تقریب مهم دانست.
 

 مدارا، اصل بنیادین در اسلام

حجت‌الاسلام والمسلمین شیدایی، معاون علمی حوزه‌های علمیه خراسان جنوبی، نیز در این همایش با تأکید بر ضرورت نقد علمی اندیشه‌ها، گفت: «برای ارزیابی یک مکتب باید به مبانی آن مراجعه کرد، نه رفتار افراد.»

وی با اشاره به سیره پیامبر اسلام(ص) در تعامل با پیروان ادیان دیگر، از تأمین امنیت فکری و اجتماعی برای یهودیان و مسیحیان در حکومت اسلامی سخن گفت و افزود: «مدارا در ذات اسلام نهفته است و مورخان غیرمسلمان نیز بر اخلاق مسلمانان در فتح سرزمین‌ها تأکید کرده‌اند.»

حجت‌الاسلام شیدایی همچنین با اشاره به اشتراکات فقهی میان شیعه و اهل سنت، از تدوین ۶۴ جلد کتاب احادیث مشترک توسط مجمع تقریب خبر داد و گفت: این موضوع نشان‌دهنده عمق اشتراکات معرفتی و فقهی میان دو مذهب است و اقتضا دارد که درک متقابل و همزیستی میان مسلمانان تقویت شود.
وی با اشاره به نمونه‌های تاریخی از رفتار مسلمانان در فتح سرزمین‌ها افزود: مورخان غیرمسلمان مانند لامارتین و جورجی زیدان نیز بر مدارا و اخلاق مسلمانان در برخورد با ملت‌های دیگر تأکید کرده‌اند؛ این شواهد نشان می‌دهد که مدارا در ذات اسلام نهفته است.

معاون علمی حوزه‌های علمیه خراسان جنوبی همچنین به موضوع حضور اهل سنت در مسئولیت‌های حکومتی پرداخت و گفت: به لحاظ فقهی، حضور اهل سنت در مدیریت‌های کلان نظام از جمله استانداری و حتی وزارت، منع شرعی ندارد. اگر در برخی موارد این حضور محقق نشده، به تصمیمات اجرایی بازمی‌گردد نه مبانی فقهی و اعتقادی.

وی در پایان ابراز امیدواری کرد که برگزاری چنین نشست‌هایی زمینه‌ساز تقویت وحدت و گسترش اخلاق اسلامی در جامعه باشد.